مقدمه
گوشت گوسفند از دیرباز یکی از اجزای اصلی رژیم غذایی در بسیاری از جوامع بوده است. این ماده غذایی منبعی ارزشمند از پروتئین، آهن، روی و ویتامین‌های گروه B محسوب می‌شود و در رشد و ترمیم بافت‌های بدن نقش دارد. با وجود این مزایا، پژوهش‌های اخیر نشان داده‌اند که مصرف گوشت قرمز از جمله گوشت گوسفند ممکن است با افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی‌عروقی، از جمله سکته مغزی ، مرتبط باشد.
ترکیبات تغذیه‌ای گوشت گوسفند
گوشت گوسفند ترکیبی از پروتئین، چربی، و مواد معدنی است که هر یک تأثیر خاصی بر بدن دارند.
ترکیبات اصلی:
- پروتئین: یکی از منابع کامل پروتئینی است که شامل تمام اسیدهای آمینه ضروری می‌باشد.
- چربی: بسته به قسمت گوشت، بین ۱۵ تا ۳۰ درصد ترکیب آن را تشکیل می‌دهد.
- چربی‌های اشباع: بخش مهمی از چربی گوسفند را تشکیل داده و می‌توانند سطح کلسترول خون را تحت تأثیر قرار دهند.
- کلسترول: در هر ۱۰۰ گرم گوشت گوسفند حدود ۷۰ تا ۸۰ میلی‌گرم کلسترول وجود دارد.
- ویتامین B12، نیاسین، آهن و روی: برای سلامت سیستم عصبی و خون‌رسانی حیاتی هستند.
در حالی‌که این مواد برای عملکرد بدن ضروری‌اند، پژوهش‌ها نشان داده‌اند که مصرف گوشت قرمز می‌تواند منجر به افزایش التهاب و تغییرات نامطلوب در عروق شود.
مکانیسم‌های تأثیر مصرف گوشت گوسفند بر خطر سکته مغزی
۱. تغییر در سطح کلسترول و چربی خون
چربی‌های اشباع موجود در گوشت گوسفند سبب افزایش کلسترول LDL (کلسترول بد) و در برخی موارد کاهش HDL (کلسترول خوب) می‌شوند.
افزایش LDL منجر به تجمع چربی در دیواره عروق و در نهایت تصلب شرایین (Atherosclerosis) می‌گردد.
این پدیده می‌تواند مسیر جریان خون به مغز را محدود کرده و احتمال بروز سکته مغزی ایسکمیک را بالا ببرد.
مطالعه‌ای در مجله Circulation (2020) نشان داد بین مصرف گوشت قرمز و افزایش خطر انسداد عروق مغزی رابطه‌ی مستقیم وجود دارد.
۲. تشکیل ترکیب TMAO در روده
گوشت گوسفند دارای ترکیب طبیعی ال‌کارنیتین (L-Carnitine) است.
در دستگاه گوارش انسان، باکتری‌های روده این ماده را به ترکیبی به نام تری‌متیل‌آمین N-اکسید (TMAO) تبدیل می‌کنند.
تحقیقات در Nature Medicine (2019) نشان می‌دهد که افزایش سطح TMAO با افزایش چسبندگی پلاکت‌ها و احتمال لخته شدن خون مرتبط است — فرایندی که می‌تواند خطر سکته مغزی را بالا ببرد.
۳. التهاب سیستمیک و آسیب عروقی
مصرف گوشت قرمز موجب تحریک سیستم ایمنی و افزایش ترشح مارکرهای التهابی مانند CRP و IL-6 می‌شود.
التهاب مزمن در بافت‌های عروقی باعث کاهش انعطاف‌پذیری شریان‌ها و آسیب به سلول‌های اندوتلیال می‌گردد.
این تغییرات از عوامل شناخته‌شده در بروز سکته مغزی هستند.
۴. تأثیر بر فشار خون
مصرف گوشت معمولاً همراه با افزودن نمک یا چربی‌های دیگر صورت می‌گیرد.
سدیم زیاد در رژیم غذایی باعث احتباس آب، افزایش حجم خون و در نتیجه بالا رفتن فشار خون می‌شود.
فشار خون بالا یکی از مهم‌ترین عوامل خطر سکته مغزی در سراسر جهان است.
بر اساس یافته‌های Hypertension Journal (2021)، رژیم‌هایی که شامل گوشت قرمز هستند با افزایش قابل توجه فشار خون ارتباط دارند.
۵. اختلال در عملکرد اندوتلیال
سلول‌های اندوتلیال در دیواره عروق نقش حیاتی در کنترل جریان خون دارند.
چربی‌های اشباع و فرآورده‌های اکسیداتیو حاصل از پخت گوشت در دمای بالا می‌توانند عملکرد این سلول‌ها را مختل کنند.
در نتیجه، تولید نیتریک‌اکسید (NO) کاهش یافته و خاصیت انبساطی عروق از بین می‌رود؛ این امر احتمال بروز لخته‌های خونی را افزایش می‌دهد.
شواهد علمی درباره‌ی ارتباط گوشت گوسفند و سکته مغزی
پژوهش‌های متعددی در سال‌های اخیر به بررسی این موضوع پرداخته‌اند:
- Harvard School of Public Health (2022): رژیم‌های غنی از گوشت قرمز با افزایش ۴۰٪ خطر سکته مغزی مرتبط شناخته شدند.
- British Medical Journal (BMJ, 2020): میانگین خطر سکته در مصرف‌کنندگان گوشت گوسفند ۲۵٪ بالاتر از گروه کنترل بود.
- The Lancet Neurology (2019): نشان داد که محصولات گوشتی فرآوری‌شده و چرب باعث افزایش التهاب عروقی و کاهش جریان خون مغزی می‌شوند.
- European Heart Journal (2021): افزایش سطح TMAO در خون مصرف‌کنندگان گوشت قرمز، با افزایش ۵۰٪ خطر لخته‌سازی زودرس خون همراه بود.
عوامل جانبی مؤثر بر خطر سکته در مصرف‌کنندگان گوشت
- کمبود فیبر غذایی در رژیم‌های پرگوشت، سلامت روده و عروق را کاهش می‌دهد.
- افزایش وزن بدن در اثر کالری بالا موجب افزایش فشار خون و دیابت می‌شود.
- کاهش دریافت آنتی‌اکسیدان‌ها از میوه‌ها و سبزیجات باعث آسیب اکسیداتیو به سلول‌های عصبی می‌شود.
- مصرف همزمان چربی‌های ترانس یا نمک زیاد می‌تواند اثرات منفی گوشت را تشدید کند.
تفاوت گوشت گوسفند با سایر منابع پروتئینی
گوشت گوسفند نسبت به گوشت مرغ یا ماهی، چربی اشباع بیشتری دارد.
در مقابل، منابع پروتئینی گیاهی (حبوبات، سویا، عدس) نه‌تنها فاقد کلسترول‌اند بلکه به تنظیم چربی خون کمک می‌کنند.
مطالعه‌ای در American Journal of Nutrition (2021) نشان داد که جایگزینی یک وعده گوشت قرمز با منابع پروتئینی گیاهی، خطر سکته مغزی را تا ۳۰٪ کاهش می‌دهد.
گروه‌های آسیب‌پذیر
- سالمندان
- افراد با سابقه خانوادگی سکته
- بیماران مبتلا به دیابت یا فشار خون
- افرادی با چربی خون بالا
- افرادی که فعالیت بدنی کمی دارند
جایگزین‌های سالم برای گوشت گوسفند
- ماهی‌های چرب مانند سالمون و ساردین – غنی از امگا-۳ و ضدالتهاب.
- حبوبات و عدس – منبع عالی پروتئین گیاهی و فیبر بالا.
- توفو و سویا – دارای اثر کاهنده کلسترول LDL.
- آجیل و دانه‌ها – سرشار از اسیدهای چرب مفید و آنتی‌اکسیدان.
- مرغ بدون پوست – پروتئین بالا با چربی کمتر.
نقش رژیم مدیترانه‌ای در کاهش خطر سکته
رژیم مدیترانه‌ای که شامل مصرف زیاد سبزیجات، غلات کامل، روغن زیتون و ماهی است، یکی از سالم‌ترین الگوهای تغذیه‌ای برای پیشگیری از سکته محسوب می‌شود.
مطالعه‌ی PREDIMED (2018) نشان داد که پیروی از این رژیم خطر سکته مغزی را تا ۳۱٪ کاهش می‌دهد.
توصیه‌های تغذیه‌ای برای کاهش خطر سکته
- مصرف متعادل گوشت گوسفند در کنار سبزیجات و غلات کامل.
- حذف چربی‌های قابل مشاهده و استفاده از روش‌های پخت سالم (آب‌پز، گریل).
- کاهش نمک در طبخ گوشت.
- جایگزینی چند وعده گوشت در هفته با منابع پروتئینی گیاهی.
- حفظ وزن بدن و افزایش فعالیت بدنی.
جمع‌بندی
گوشت گوسفند به‌عنوان منبع غنی پروتئین، آهن و ویتامین‌های ضروری، نقش مهمی در تغذیه انسان دارد.
اما شواهد علمی نشان می‌دهند که مصرف آن می‌تواند با مکانیسم‌هایی چون افزایش کلسترول، التهاب عروقی و اختلال در عملکرد اندوتلیال، احتمال سکته مغزی را بالا ببرد.
پایبندی به رژیم‌های غذایی متعادل، افزایش مصرف سبزیجات و منابع گیاهی ، و کاهش گوشت قرمز در برنامه غذایی، می‌تواند خطر بیماری‌های قلبی‌عروقی و سکته را به‌طور چشمگیری کاهش دهد.
منابع علمی
- Circulation Journal, 2020, “Red Meat Intake and Cardiovascular Risk.”
- Nature Medicine, 2019, “Gut Microbiota and TMAO Production from Carnitine.”
- British Medical Journal, 2020, “Red Meat Consumption and Stroke Risk.”
- European Heart Journal, 2021, “Dietary Patterns and Atherosclerosis.”
- The Lancet Neurology, 2019, “Inflammation and Cerebrovascular Disease.”
- American Journal of Clinical Nutrition, 2021, “Replacing Red Meat with Plant Proteins.”
- Hypertension Journal, 2021, “Dietary Sodium, Red Meat, and Blood Pressure.”
- Harvard School of Public Health, 2022, “Diet and Stroke Prevention.”
- PREDIMED Study, 2018, “Mediterranean Diet and Cardiovascular Outcomes.”
- American Heart Association, 2020, “Recommendations for Heart and Brain Health.”
برای مطالعه بیشتر
https://www.linkedin.com/company/Vegland/
https://virgool.io/VegLand
https://www.instagram.com/mehravamag/
