خلبانان جنگنده‌ها چگونه متوجه ردیابی و قفل توسط رادار دشمن می‌شوند؟

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، به نقل از پدال، ‌ احتمالاً این صحنه را در فیلم‌هایی مانند عقاب آهنین و تاپ گان و دیده‌اید؛ خلبان در حال پرواز در آسمان است که ناگهان هشداری دریافت می‌کند مبنی بر اینکه توسط رادار ردیابی شده است. این اتفاق هرگاه موشک دشمن بر روی هدف قفل کند رخ می‌دهد و به خلبان مورد حمله قرار گرفته، زمان کافی برای اجتناب از حمله با استفاده از فلرها یا چاف را می‌دهد. اگرچه اطلاعات فنی زیادی درباره فناوری پشت این موضوع وجود دارد، اما می‌توان آن را به چند عنصر اصلی که به‌راحتی قابل درک هستند، خلاصه کرد.

به‌طورکلی، هرگاه دشمن در یک فیلم بر روی قهرمان قفل کند، این کار از طریق سیستم رادار داخلی هواپیما انجام می‌شود. این سیستم در حالت‌های جستجو یا ردیابی عمل می‌کند؛ حالت اول برای شناسایی اهداف خاص و حالت دوم به‌صورت کلی‌تر عمل می‌کند. هنگامی که سیگنال راداری به هواپیمای ارسال‌کننده بازتاب شود، خلبان از وجود یک دشمن آگاه می‌شود.

بسیاری از این موارد به نوع موشک‌های هوا به هوا (AAM) شلیک‌شده بستگی دارد، زیرا موشک‌های جستجوگر گرما نیازی به قفل راداری ندارند. خلبان تنها باید شلیک را تنظیم کند و صدای مناسب (Good Tone) را دریافت کند تا هدف را بزند. در مورد آگاهی هواپیمای مورد هدف از ردیابی، این نیز به رادار مربوط می‌شود. رادار با ارسال و دریافت سیگنال‌های قوی کار می‌کند و گیرنده هشدار راداری (Radar Warning Receiver) که در هواپیماهای جنگ الکترونیک یافت می‌شود، با نمایش زاویه منبع سیگنال را شناسایی می‌کند. همچنین می‌توان اطلاعات بیشتری نیز درباره نوع سیگنال و منشأ آن به دست آورد.

نحوه شلیک موشک‌ها توسط جنگنده‌ها به سمت اهداف

خلبانان چه با هواپیمایی مانند اف-۱۱۱ آردوارک بازنشسته شده یا اف-۳۵ لایتنینگ II پیشرفته و فوق‌العاده سریع پرواز کنند، شلیک موشک به سمت اهداف نیازمند چندین مؤلفه است. اگر خلبان موشکی شلیک کند، تأیید کلامی را از طریق رادیو با عباراتی مانند فاکس وان، فاکس تو یا فاکس تری اعلام می‌کند. احتمالاً این اصطلاحات را یک یا دو بار در فیلم‌ها شنیده‌اید و البته که بی‌معنی نیستند. فاکس وان به موشک‌های هدایت‌شونده با رادار نیمه فعال، فاکس تو به موشک‌های هدایت‌شونده با مادون‌قرمز (جستجوگر گرما) و فاکس تری به موشک‌های هدایت‌شونده با رادار فعال اشاره دارد.

همان‌طور که ذکر شد، موشک‌های جستجوگر مادون‌قرمز مانند AIM-۹ سایدوایندر نیازی به برقراری قفل توسط خلبان برای شلیک یا اصابت به هدف ندارند. این موضوع درباره موشک‌های هدایت‌شونده با رادار نیمه فعال صدق نمی‌کند. این موشک‌ها از رادار غیرفعال داخلی استفاده می‌کنند که با منبع راداری خارجی از هواپیمای شلیک‌کننده تقویت می‌شود. نمونه‌هایی مانند AIM-۴ فالکن که اولین موشک عملیاتی هدایت‌شونده AAM بود، در این دسته قرار دارند. موشک‌های هدایت‌شونده با رادار فعال به دلیل فرستنده‌های راداری فعال خود که به قدرت و تجهیزات بیشتری برای کار نیاز دارند، پیچیده‌تر هستند.

مزیت شلیک موشکی مانند AIM-۱۲۰ AMRAAM از نوع فاکس تری این است که هدایت در فواصل بیشتر به طور قابل‌توجهی بهبود می‌یابد، زیرا مقابله با آن‌ها با اقدامات الکترونیکی دشوار است. این موشک‌ها هنگامی که وارد فاز نهایی می‌شوند، هواپیمای شلیک‌کننده دیگر نیازی به قفل راداری ندارد و این مهمات فاکس تری بیشتر شبیه سلاح‌های شلیک و فراموش می‌شوند که پس از شلیک به توجه کمتری از خلبان نیاز دارند.

سرنوشت هواپیمای مورد هدف

خلبان جنگنده در حال انجام‌وظیفه خود و پرواز از حریم هوایی یک کشور متخاصم است که ناگهان اتفاقی غیرمنتظره رخ می‌دهد: موشکی روی او قفل کرده است. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که گیرنده هشدار راداری (RWR) داخلی هواپیما سیگنالی را تشخیص دهد که سیستم کامپیوتری داخلی آن تحلیل کرده و آن را به عنوان تهدید شناسایی می‌کند. این سیستم می‌تواند نوع راداری که استفاده می‌شود را درک کند و این اطلاعات به خلبان درباره نوع هواپیمایی که در تعقیب اوست، آگاهی می‌دهد.

RWR های مدرن می‌توانند سیگنال‌های متعدد را جدا کرده و تعیین کنند کدام‌یک تهدید بزرگ‌تری را نشان می‌دهد که از طریق آیکن‌ها و شکل‌های خاص در نمایشگر سربالا (HUD) انجام می‌شود. با ارائه این اطلاعات به خلبان تقریباً به‌صورت لحظه‌ای، او می‌تواند اقداماتی برای بقا انجام دهد. سیستم هشدار لیزری (Laser Warning System) خلبان را از هدف‌گیری با ردیاب لیزری آگاه می‌کند، زیرا بسیاری از پرتاب‌کننده‌های موشک زمین به هوای مبتنی بر زمین از این فناوری همراه با واحدهای هدف‌گیری استفاده می‌کنند؛ بنابراین چندین سیستم برای محافظت از هواپیما در نظر گرفته شده است.

RWR تنها به نمایش اطلاعات روی صفحه محدود نمی‌شود. این سیستم همچنین شامل مؤلفه صوتی است. صداهای مختلف می‌توانند خلبان را از نوع تهدیدی که با آن روبه‌روست آگاه کنند و آن‌ها برای شناسایی چندین صدا آموزش دیده‌اند. صدای مداوم نشان‌دهنده قفل رادار بر هواپیما در حالت ردیابی است. صداهای دیگر خلبان را از حالت موشک آگاه می‌کنند. هرگاه یکی از این صداها شنیده شود، خلبان را به اقدام و اجتناب از تهدید ترغیب می‌کند. همه این سیستم‌های دفاعی با هم کار می‌کنند تا بقای هواپیما و خلبان را در تعداد بیشتری از موقعیت‌ها تضمین کنند.

۲۲۷۳۲۲