بررسی وضعیت ایران در گزارش شاخص توسعه ارتباطات و فناوری اطلاعات، اتحادیه جهانی مخابرات / ایران، چرا ۹ پله نزول داشت؟

از نظر ITU، اتصال جهانی و معنادار یعنی این امکان برای همگان فراهم است تا از تجربه آنلاین امن، رضایت بخش، غنی و سازنده با هزینه مقرون به صرفه برخوردار شوند که البته این امر مستلزم استراتژی های کل نگر، فراتر از توسعه زیرساخت های دیجیتال است.

حالا با این توضیحات در نسخه دوم گزارش IDI یا همان شاخص توسعه ارتباطات و فناوری اطلاعات، ایران با امتیاز ۸۲.۸ در میان ۱۷۴ کشور در جایگاه ۸۴ اُم قرار گرفت و این درحالیست که در سال ۲۰۲۳، ایران با امتیاز ۸۰.۹ در جایگاه ۷۵ قرار داشت.

به عبارتی در طول یک سال کشورمان با وجود رشد حدود ۲ درصدی از نظر امتیاز، اما از نظر جایگاه، ۹ پله نسبت به دیگر کشورها نزول کرده است.

دقیق تر که این گزارش را بررسی کنیم، متوجه می شویم که معیار شاخص «ترافیک اینترنت پهن باند تلفن همراه به ازای هر اشتراک» که برای معیار ۵۰۰ امتیاز درنظر گرفته شده، ایران در سال ۲۰۲۳، امتیاز ۱۱۱.۸ و در سال ۲۰۲۴ امتیاز ۱۰۳.۳ بدست آورده که یعنی در طول یکسال، ۷.۶ درصد این عدد کاهش یافته است.

از نظر شاخص «ترافیک اینترنت پهن باند ثابت به ازای هر اشتراک» نیز که معیار آن ۱۰ هزار تعیین شده، امتیاز ایران در سال ۲۰۲۳، عدد ۴۸۰.۶ و در سال ۲۰۲۴ عدد ۴۵۷.۴ بوده است که از این نظر نیز با افت ۵ درصدی همراه بوده است.

این درحالیست که در این مدت، ایران در امتیاز شاخص «مشترکین پهن باند سیار به ازای هر ۱۰۰ نفر»، ۱۰.۶ درصد رشد و در شاخص «خانوارهای با دسترسی به اینترنت در خانه» بدون تغییر بوده است.

یعنی همزمانی که در این مدت تعداد مشترکان بخصوص پهن باند سیار یا همان اینترنت همراه ۱۰.۶ درصد افزایش داشته اما میزان ترافیک اینترنت همراه به ازای هر مشترک ۷.۶ درصد کم شده است.

در بخش ثابت نیز اگرچه تعداد مشترکان از سال ۲۰۲۳ تا ۲۰۲۴ افزایشی نداشته اما ترافیک اینترنت ثابت به ازای هر مشترک ۵ درصد نزولی بوده است.

افت کاهش مصرف ترافیک اینترنت در بخش همراه و ثابت در کشور در حالیست که دیگر کشورها همزمان با ارایه خدمات و محصولات جدید معمولا سالانه با افزایش ۲۰ تا ۳۰ درصدی ترافیک روبرو هستند.

در این بازه زمانی که از دی ۱۴۰۲ تا دی ۱۴۰۳را شامل می شود، بنظر می رسد که فیلترینگ اینستاگرام و واتساپ که در اواخر شهریور سال ۱۴۰۱ اعمال شد، مهم ترین عامل کاهش مصرف ترافیک باشد که در نسخه دوم گزارش اتحادیه جهانی مخابرات از وضعیت شاخص IDI به وضوح دیده می شود.

کاهش مصرف ترافیک اینترنت بین الملل را در این مدت را قبل تر نیز در صورت های مالی اپراتورها مشخص بود و در سخنان پراکنده مقامات مسوول نیز وجود داشت که حالا در گزارش IDI به تصویر درآمده است.

افت مصرف ترافیک در میان مشترکان اینترنت کشور درحالیست که همواره میزان سرانه مصرف ترافیک اینترنت، رابطه مستقیمی با رشد اقتصاد دیجیتال دارد که این افت، قطعا تاثیر منفی در سهم اقتصاد دیجیتال از کل اقتصاد کشور دارد.

*امیررضا قویدل، روزنامه نگار حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات